Wat is de MELD-score

en hoe wordt ze aangewend bij de wachtlijst voor levertransplantatie?

 

Wanneer ben je kandidaat voor een levertransplantatie?

Als je leverproblemen hebt, kunnen de gezondheidsrisico’s zodanig zijn dat er overwogen wordt om over te gaan tot een levertransplantatie. Alvorens daar op in te gaan moet wel eerst onderzocht worden of je wel in aanmerking komt voor deze ingreep. Tijdens een vooronderzoek wordt de conditie van de lever en je algehele lichamelijke conditie onderzocht. Bij dit onderzoek wordt je opgenomen in het UZ gedurende een kleine week. Het doel van deze opname is om na te gaan of een transplantatie bij jou noodzakelijk is of er ook nog andere behandeling mogelijk is ? Je ondergaat een ganse reeks onderzoeken die moeten nagaan of een transplantatie met kans van slagen mogelijk is, ook rekening houdend met psychosociale omstandigheden en specifieke problemen die extra aandacht vragen. Tevens wordt je uitgebreid ingelicht over het ganse verloop en de toekomstige evolutie voor, tijdens en na de ingreep.  Deze reeks onderzoeken kan vrij vermoeiend en belastend zijn. Na de onderzoeken kan je, indien je gezondheid het toelaat, terug naar huis, in afwachting tot de beslissing of je al dan niet kandidaat bent voor een transplantatie.

 

Wat is een wachtlijst voor kandidaat levertransplantatie?

Na een gunstig vooronderzoek kom je op de zogenaamde wachtlijst. Het is onmogelijk te voorspellen hoelang de wachttijd tot de transplantatie zal zijn. De gemiddelde wachttijd in België bedraagt een jaar maar die termijn is erg variabel en kan gaan van enkele dagen tot meer dan een jaar, afhankelijk van de urgentie en de ernst van de aandoening en het beschikbaar komen van een geschikt orgaan. Het grootste probleem is het permanent gebrek aan donororganen. België maakt deel uit van Eurotransplant. Dit is een organisatie van 8 landen die samenwerken om donororganen optimaal te gebruiken.

Het wachten op de oproep kan spanningen met zich mee brengen, vooral als je toestand verslechtert en je je afvraagt of de operatie nog op tijd zal komen. Er worden strikte regels toegepast om de toewijzing van organen te regelen. De wachttijd is voor ieder patiënt verschillend en is onder andere afhankelijk van je medische conditie, bloedgroep, fysieke eigenschappen en ook van het aantal wachtenden die voor jou op de wachtlijst staan. Het is voor de patiënt en zijn familie een stresserende en onzekere periode.

 

Hoe wordt de wachtlijst voor levertransplantatie beheerd?

Er is een algemene overeenkomst dat de toewijzing van leverdonoren primair gebaseerd moet zijn op de ernst van de leverziekte en dat wachttijd zelf geen belangrijke bepalende factor mag zijn. Voor de toewijzing van donorlevers worden strenge internationaal en nationaal gelden regels gevolgd. De algemene toewijzing gebeurt volgens de zogenaamde MELD-score. Dit is een score die berekend wordt op basis van drie eenvoudige bloedwaarden. Die waarde wordt regelmatig bepaald via de bloedanalyses die routinematig bepaald worden bij de patiënt. Voor patiënten met specifieke ziektebeelden zijn er uitzonderingsmaatregelen mogelijk. Deze waarden worden ingevoerd in de databank van Eurotransplant en de wachtlijsten worden op basis van de meest recente gegevens steeds aangepast.

 

Wat is nu juist de MELD-score?

De MELD-score is een puntensysteem dat toegepast wordt voor de vaststelling van de volgorde van leverpatiënten op de wachtlijst voor levertransplantatie. MELD staat voor “Model for End-stage Liver Disease”. Het is een formule die bestaat uit drie bloedwaarden:

• De snelheid waarmee het bloed stolt
• De mate hoe goed de nieren werken
• De mate waarin de lever bilirubine (een giftige stof) afvoert

 

De MELD-score was oorspronkelijk niet ontwikkeld voor toepassing als criterium van levertransplantatie. Het was het resultaat van een wetenschappelijke studie die een voorspelling trachtte te maken van de overlevingskansen van leverpatiënten met leverproblemen. Het is daarna gebleken dat dit ook goed kon gebruikt worden voor de opmaak van de volgorde van wachtlijsten voor transplantatie-kandidaten. Hoe hoger de score, hoe hoger men op de wachtlijst staat. Een MELD-score van 6 (het minimum) komt overeen met een verwachte sterftekans van ongeveer 1% in de komende 3 maanden, een score van 40 (het maximum) met een kans van overlijden van meer dan 90% in de komende 3 maanden. De MELD-score moet op regelmatige tijden opnieuw bepaald worden zodat de positie op de wachtlijst in overeenstemming blijft met de ernst van de ziekte.

 

Zijn er nog andere factoren die de volgorde in de wachtlijst bepalen?

Bepaalde patiënten hebben voorrang op de wachtlijst met het MELD-systeem zoals bij acuut leverfalen, bij patiënten die een niet geslaagde transplantatie ondergaan hebben of bij patiënten met complexe problemen op meerdere organen. Ook patiënten met leverkanker kunnen een hogere MELD krijgen gebaseerd op de progressiegraad van de kanker.

Voor sommige patiënten werkt de standaard MELD-berekening niet goed. Zij krijgen een speciale MELD-score die beter weergeeft hoe hun situatie is. Zo krijgen kinderen jonger dan 16 een aangepaste score. In al deze gevallen krijgt men een hogere artificiële score die het werkelijke overlijdensrisico beter weergeeft.

 

Is de MELD-score niet verouderd en te vervangen door recenter wetenschappelijk onderzoek?

MELD werd in 2000 ontwikkeld in de USA op basis van drie bloedwaarden. Het  systeem heeft sindsdien verschillende evaluaties ondergaan en werd steeds maar verbeterd en aangepast.  Naast de drie bloedwaarden in de oorspronkelijke MELD-score werd een MELD-Na ontwikkeld waarbij het natriumgehalte in het bloed als vierde factor werd ingevoerd. In 2017 werd MELD-Plus ontwikkeld waarbij rekening gehouden wordt met negen factoren waaronder de oorspronkelijke drie, natrium, albumine, totaal cholesterol, aantal witte bloedcellen, leeftijd en verblijfsduur in het ziekenhuis. Het is opvallend dat men bij de evaluatie van Eurotransplant nog steeds vasthoudt aan de oorspronkelijke versie en niet overgegaan wordt naar de meer gesofisticeerde en exactere versies die daarna ontwikkeld werden.

 

Ten slotte dient zeker nog vermeld te worden dat de MELD-score uitsluitend verwijst naar de ontvanger van de lever. Er bestaat tot nu toe geen score omtrent de slaagkansen van de operatie langs de donor-zijde. Dit zou dan een “Donor Risk Index” moeten zijn. Er is slechts een goede kans van slagen als deze index een indicatie kan geven over het welslagen van de transplantatie. Dergelijke index is echter moeilijk te ontwikkelen omdat alles zou moeten gebeuren in de korte tijdsperiode tussen het moment dat er een donororgaan beschikbaar komt en de operatie bij de patiënt. Een goede parameter moet dus zowel accuraat als haalbaar zijn in deze korte tijdsspanne.